Η Φραγκογιαννού και οι Φράγκοι

Το μυθιστόρημα "Η φόνισσα" του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη με τη νηπιοκτόνο και βρεφοκτόνο Φραγκογιαννού είναι πασίγνωστο, όπως και ο ευσεβής και Ορθόδοξος συγγραφέας του.

Γνωστό είναι επίσης ότι οι υμνητές του Παπαδιαμάντη επιδίωξαν την αγιοποίησή του, κάτι το οποίο μέχρι τώρα παραμένει σε εκκρεμότητα. Δεν έχει ακόμη ανακηρυχθεί επίσημα από την Εκκλησία ως "ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων".

Στο μυθιστόρημα η παιδοκτόνος γρια-Χαδούλα αποφάσιζε να δώσει ένα πρώιμο τέλος στη ζωή των μικρών υπάρξεων για να τα γλυτώσει "από τα βάσανα του κόσμου, που δεν έχουν τελειωμό". Η ιδία είχε έντονες ψυχοτραυματικές εμπειρίες και δεν ήθελε αυτές να τις φορτωθούν οι ερχόμενες στον κόσμο νέες υπάρξεις. Τερμάτιζε γρήγορα τα βάσανα της επακολουθούσης ζωής τους.

Δεν φανταζόταν ποτέ ο Παπαδιαμάντης ότι οι ευλαβούμενοι τη μνήμη του, αυτοί που επιδίωξαν και ακόμη επιδιώκουν την αγιοποίησή του, θα συνέχιζαν το έργο της Φραγκογιαννούς. Αλλά, καθώς είχε Φράγκους διδασκάλους η Φόνισσα, Φράγκους καθηγητές έχουν οι συνεχιστές του έργου της και παράδοξα, τιμητές του Σκιαθίτη διηγηματογράφου.

Οι άνθρωποι που συνεχίζουν το έργο της θεια-Χαδούλας υποκινούνται και αυτοί από αισθήματα νόθου και νοσηρής ευσπλαχνίας, όπως η ηρωΐδα του Παπαδιαμάντη. Ελευθερώνουν τους ανθρώπους από την βάσανο της ζωής, στην οποία είναι αναπόφευκτη, όχι πάντα, και η βάσανος του θανάτου. Η διαφορά είναι ότι η Φραγκογιαννού αφαιρούσε τη ζωή στην αρχή της, οι Φράγκοι της Φραγκογιαννούς στο τέλος της.

Οι γραμμές αυτές σύρονται στο περί μεταμοσχεύσεων θέμα για ένα μόνο λόγο. Η νουβέλα του Αλ. Παπαδιαμάντη δεν τερματίζεται με σύλληψη, δίκη ή εξομολόγη της παιδοκτόνου. Ο συγγραφεύς δίνει το ακόλουθο τέλος :

«Ἡ γραία Χαδούλα εὗρε τὸν θάνατο εἰς τὸ πέραμα τοῦ Ἁγίου Σώστη, εἰς τὸν λαιμὸν τὸν ἐνώνοντα τὸν βράχον τοῦ ἐρημητηρίου μὲ τὴν ξηράν, εἰς τὸ ἥμισυ τοῦ δρόμου, μεταξὺ τῆς Θείας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης δικαιοσύνης.»

Στα μισά του δρόμου, μεταξύ θείας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης η "γραία Χαδούλα" πνίγεται και τούτο το "μεταξύ" μας φέρνει στο νού ένα άλλο. Και είναι :

22 ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν καὶ ἀπενεχθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον Ἀβραάμ· ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. 23 καὶ ἐν τῷ ᾅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. 24 καὶ αὐτὸς φωνήσας εἶπε· πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με καὶ πέμψον Λάζαρον ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος καὶ καταψύξῃ τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. 25 εἶπε δὲ Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι· 26 καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν."

Επίλογος

Και επί πάσι τούτοις μεταξύ θείας δικαιοσύνης και ανθρωπίνης μέγα χάσμα εστήρικται.