Ο Παπαδιαμάντης και η πηγή της λαϊκής θρησκευτικής ψυχολογίας

Ήταν ο συγγραφεύς, γράφει ο Ανδρέας Καραντώνης για τον Αλ. Παπαδιαμάντη, ο προορισμένος να αποκαταστήση τη χαμένη επαφή του νεοελληνικού λόγου με την πηγή της λαϊκής θρησκευτικής ψυχολογίας. Τα λόγια αυτά, και πολλά άλλα, μας τα θύμισε  γνωστός αρθρογράφος αθηναϊκής εφημερίδας εν όψει της εορτής των Χριστουγένων (*). Τέτοιες μέρες γίνεται πάντα επίκαιρος ο Παπαδιαμάντης. 

Αν ρωτούσε σήμερα κανείς : "΄Αραγε, υπάρχει ακόμη αυτή η πηγή της λαϊκής θρησκευτικής ψυχολογίας", τι θα του απαντούσαμε;

Νομίζω, θα του λέγαμε ότι υπάρχει, ότι διασώζεται σε κάτι ολιγομαθείς - μη λέμε και αγράμματους - τους οποίους όμως περιθωριοποιήσαμε λόγω της αδυναμίας προσαρμογής τους στις απαιτήσεις και στις ανάκες της εποχής. Όλα, φευ, εξελίσσονται και η Εκκλησία όφειλε να μην μείνει πίσω.

Εκσυγχρονίστηκε! Κλείσαμε λοιπόν τη θρησκεία στο φρενοκομείο (: νευροβιολογική ασθένεια, μας είπαν, η θρησκεία ) και τον Παπαδιαμάντη στο σεντούκι. Τον θυμόμαστε σαν έρχονατι Χριστούγεννα, ή κάτι άλλο. Τότε τον βγάζουμε απ΄ την κασέλα, τον ξεσκονίζουμε, και απερχόμενοι σιγοψιθυρίζουμε τα δικά του λόγια :

"Προ των σήμερον υλιστών, δαρβινιστών και θετικιστών υπήρξαν οι απαισιόδοξοι, οι ορθολογισταί και οι κριτικισταί' αλλά παρήλθον' προ αυτών ήσαν οι πανθεϊσταί, αλλ' εξέλιπον. Παρέρχονται, κρύπτονται εν τη σκιά, αφανίζονται, αφού επί βραχύ τέρψωσι τους φιλοκαίνους και τους φιλαναγνώστας δια περιέργου συναυλίας λέξεων και γνωμών"

Μας διαφεύγει να συμπληρώσουμε ότι, μετά από τους δαρβινιστές, τους θετικιστές, τους υλιστές, που αντικατέστησαν τους τελευτήσαντας ορθολογιστές, κριτικιστές και πανθεϊστές, έχουμε τώρα τους "ψυχολογιστές" με διδακτορικά και πανεπιστημιακούς τίτλους. Είναι και συγγραφείς βιβλίων ψυχοθεολογικών, ψυχοφιλοσοφικών και λοιπών ψυχολογικών προβληματισμών, όπου βλέπει κανείς πόσο αναγκαίο είναι να ξεφύγουμε τέλος πάντων από την ομφαλοσκοπία. Μας ταλαιπωρεί αιώνες και, επιτέλους, "η πηγή της λαϊκής θρησκευτικής ψυχολογίας" δεν μπορεί να βγάζει φονταμενταλιστές και ταλιμπάν.

Καημένε Παπαδιαμάντη, κεριά σου ανάβουν, που γρήγορα σβήνουν. 

(*)  http://aktines.blogspot.gr/2012/12/blog-post_5551.html  
      Όπου και η φωτογραφία